1948 (Orio)
Egile honen
beste liburuak
NOBELA
1973, Gero
1971, Etor
1983, Erein
1984, Erein
1987, Erein
1989, Erein
1991, Erein
1994, Alberdania
1998, Alberdania
2002, Alberdania
2006, Alberdania
2004, Alberdania
2008, Alberdania
NARRAZIOA
1995, Alberdania
1996, Alberdania
1996, Alberdania
1998, Alberdania
1990, Erein
IPUINA
1970, Lur
1979, Erein
SAIAKERA
2001, Alberdania
1999, Alberdania
KRONIKA
2004, Alberdania / Berria
BIOGRAFIA
Martin Ugalde, leialtasun baten historia
1997, Andoaingo Udala
ETNOGRAFIA
1993, Zarauzko Udala/Itxaropena
ANTOLOGIA
Horrela bizi bagina beti (Euskal umorearen antologia)
1991, Erein
HAUR ETA GAZTE LITERATURA
1982, Erein
1982, Erein
1988, Erein
1988, Erein
Paris de la France-ko pateen kasua
1988, Erein
Alarguntsa sikodelikoaren kasua
1989, Erein
Sardina ezpain gorriaren kasua
1989, Erein
Peru eta Marixe, mila eta bat komerixe
1993, Erein
1989, Erein
1999, Elkar
Aizak eta aizan elkarrekin dantzan
2002, Elkar
Musubero mon amour
2000, Elkar
Gurasoek argazki-makina txiki bat oparitu zidaten hamar urte bete nituen egunean. Oso erabilerraza da makina, berak egiten baitu lan guztia: argia neurtu, enfokatu, kontrasteak berdindu... Zer atera nahi duzun, harixe begiratu, eta aski duzu botoia sakatzea:
Kamera japoniarra da eta kameraren markak, berriz, doministikuaren zalaparta, samsung!, ekartzen dit gogora. Japoniarrek, begiak erdi itxi, eta zalaparta horrekin egiten dute doministikua, seguru nago: samsung! Argazki-album eder bat ere oparitu zidaten gurasoek. Urre koloreko letra handi distiratsuak ditu azalean:
MAXE,
ZORIONAK
Ordutik, ez dut egunik pasatzen argazkirik atera gabe. Karretea bukatzen denean, errebelatzera eramaten dut. Argazkien artean onenak aukeratu, eta albumean gordetzen ditut. Aitarena, telebistaren aurrean erdi lotan, eta ahahaharrausika. Amarena, gelaz gela aspiragailua passssatzen. Gorka tontozaperoarena, zzzooopa zzzuuurrupatzen. (Gorka tontozaperoa nire neba da. Eta ez daki argazki bat atera niola zopa zurrupatzen. Jakingo balu, garbituko ninduke).
Tamalez, nire argazki-makinak ez ditu aharrausien, aspiragailu-hotsen edo zurrupaden argazkiak ateratzen. Zer egingo zaio, ba? Egunen batean asmatuko dute hotsak ere erretratatzen dituen makinaren bat. Eta usainak erretratatzen dituena. Eta ametsak... Eta sentimenduak...
Baina joan zen astean Frantziako Bordelen atera nuen argazki batez hitz egin nahi dizuet orain. Les Landes izeneko hango ostatu batean geunden nire gelako neska guztiak, andereņo Maripi taldeko arduradun genuela, eskubaloiko txapelketa batean parte hartzera joanda.
Goiz batez, lagunei esan nien eskubaloiko partidak jokatzen genituen kiroldegiko harmailetan jartzeko. Baina Iratxe goraegi jarri zen; Ane ttirripittina, Onditz erraldoiaren atzean; Izaskunen begiak zoro bi ziren, pasadako uso eta eltxoei segika...
Harriak ere aspertzerainoko nekeak hartu behar izan nituen taldea behar bezala jartzeko. Eta, halako, batean,
KLIK!
egin nuen. Gero, karreteko azkeneko argazkia zenez, gure ostatutik hurbil zegoen argazki-denda batera joan nintzen. Hurrengo goizerako errebelatuak zeuden argazkiak.
—Ici vos photos...
Eta astiro-astiro hitz egin zidan dendari frantsesak, hitzak ondo ahoskatuz. Aitona Txomini hartutako frantsesezko hiztegiņoan begiratu gabe ulertzen nion nik behintzat. Oso dendari atsegina zen, bai, Bordeleko hura. Ez, ordea, gure herriko Xanti Kukulu bezain maitagarria. Ez zidan, behintzat, esan:
—Oso politak atera zaizkin oraingoan, Maxe. . .
Eta Bordeleko dendari hark ez zizkidan argazkietako argibide teknikoak ere eman.
Nola emango zizkidan, ba, argibideak, nik zipitzik ere ez baldin badakit frantsesez? Dena dela, argazkiak banan-banan pasatzen hasi zen emakumea, eta nik bat onetsi ahala, beste bat erakusten zidan, kortesia osoz galdetzen zidalarik ea argazkia ondo zegoen:
—C'est bien?... C'est bien?...
Eta, halako batean, kiroldegiko harmailetan ateratako argazkia jarri zuen mahai gainean.
—C'est bien?...
Aho zabalik eta begiak arranpalo geratu nintzen: sekula-sekulakoa zen argazkia. Hankaz gora eta ipurdiz behera erortzeko modukoa.
MUSUBERO, MON AMOUR
Aho zabalik eta begiak arranpalo geratu naiz, sekula-sekulakoa baita argazkia. Hankaz gora eta ipurdiz behera erortzeko modukoa.
Ni, behintzat, ahoa bete hortz utzi nau gure gelako neska-taldeari ateratako argazkiak. Jo eta ma. Baina ez naiz horrela jarri kiroldegiko tribunan ateratako argazkia apartekoa delako. Edo nire gelako neska guztiak ondo enkoadratuta eta pinpirin-dotore atera direlako.
Ez.
Taldearen atzeko aldean, kiroldegiko tribunaren albo batean, irteera bat ikusten da, erdi ilunpean.
Horra arte, normala.
Eta kiroldegiko irteeran ikusten denak ere normala ematen du: gizon bapomotel bibotedun bat ageri da argazkian, emakume bati bizkarretik besoa pasatzen; musuka ari zaio emakumeari, eta sekulako estutua ematen.
Horra artekoa ere, normala da, bai.
Ez gaude, ba, Frantzian, maitasunaren lurraldean? Agur esateko, elkarri lau eta sei eta zortzi musu ematen dioten tokian, hain zuzen ere? Je t'aime eta mon amour tankerako esaldi laburrak, eztia jaten ari balira bezala, natural-natural esaten dituzten lekuan, alegia?
Ni ez naiz musuekin-eta batere lotsatzen. Eta telebistan ere, gauza berdeak-eta jartzen dituztenean, ni ez naiz lotsatzen.
Aita, bai: neska bat titi-bistan agertzen denean, «zer da hori?», esaten du. Eta telebistako kanala aldatzen du. Baina aitak, bakarrik gelditu orduko, berriro neska titi-freskoen kanala jartzen du.
Baina, argazkira itzuliz: nor uste duzue dela gizon bibotedunak estu-estu eta arrima-arrima eginda besarkatzen duen emakumea?
Andereņo Maripi!
Eta hori ez da normala. Niri ez zait, behintzat, normala denik iruditzen. Argazkian agertzen den eszena hori normala balitz, andereņo Maripi ez zen atzo kiroldegiko irteerako ilunpe hartan kukutuko. Aski zuen bibotedunari musua natural-natural ematea. Denen agerian eta inoren lotsarik gabe, alegia.
Baina inork ikusterik nahi ez balu bezala ageri da argazkian.
Hor dago koska, hori da gakoa, horra ni jo eta ma utzi nauen ixtorio-mixterioa:
Andereņo Maripi gordean, isilean, ezkutuan ari dela musuka.
Klandes tinitatean, alegia: gure aitona Txominek ere ibili behar izan omen zuen moduan, orain urte asko sindikatua antolatzen aritu zenean.
Aitonaren klandestinitateak, ordea, poliziari zion beldur. Baina Andereņo Maripiren klandestinitateak? Nori dio beldur Andereņo Maripik, horrela ezkutatzeko?
Guri, gelako neskoi? Loraine bere alabari?
Bere senarrari, behintzat, ez dio beldur handirik andereņo Maripik. Nola, ba?, Andereņo Maripiren senarra eta Loraineren aita Bordeletik oso urruti baitago, auskalo nongo itsas bazterren batean, merkatalontzi bateko kapitain.
Horixe da, bai, ditxosozko argazkiaren atzeko partean gertatzen denaren ixtoriomixterioa eta gakoa eta koska: zer arraio gorri egiten ari da andereņo Maripi musu beroak ematen gizon arrotz bati? Argazki-dendatik atera naizenean, laino beltz itsusi batek, grausk!, irentsi du eguzkia.