Zarauzko Idazleak - Txiliku - Zazpi gelako hodeietako etxea

Ni umea nintzenean, mundua txikia zen, benetan txikia, kale bat besterik ez zuen mundua... Kale bat edo nahi baduzue bide bat, asfaltatu gabeko bidexka, euri egunetan putzuz betetzen zen bidexka kaskar bat besterik ez...

Baina ni umea nintzenean, mundu txiki hori beste begi batzurekin begiratzen nuen. Ezkaratzeko harmailetan eseri eta euriak betetzen zituen putzuak begiratzen genituen, udaberriko ttantto bustikorrak lohi bigunetan itotzen ikusiz, udako tanto lodikoteak putzu edo hauts lehorretan jauzi eginez mirestuz ala udazkeneko haize zakarren zirimolak orbelekin jolasean begiztatuz. Neguetan harmailak hotzak egoten zirenez, atseginagoak izaten genituen leiho-atzeko giro epelak elurraren aztarnak hodei zurixketan arakatzeko.

Mundua txikia denean, indar eta intentsitate handiagoz sentitzen dira gauzak, hala uste dut behintzat. Bidexka kaxkar hartan baziren beste inon izan ez zitezkeen hainbat gauza: trenbide azpiko zubipean babes bila biltzen ziren ijitu euskaldunak, firulifi-firulifa txistu eginez zebiltzan txorroskilero eta katxarrero gailegoak, zuhatz-asta gainetan goldeak zintzilikatzen zituzten baserritar astakirtenak, edo aldapa goenetik negar bizian jaisten ziren inaurkinez edo egurrez betetako gurdiak,...

Eta gure begi gazteek dena irensten zuten, mundu hura txiki izatetik aparte, erabat gaztea eta miresgaiez betea baitzen.

Guk jakin bagenekien mundua ez zela gure kalean eta gure kalearekin amaitzen, helduei entzuna baikenien, han, bidearen ertzean, aldapatik gora mendiak eta baserriak zeudela, eta beste ertzetik behera kaleak eta herria. Hori dena bagenekien edo susmatzen genuen behintzat, eta jakin-minez beterik galdetzen genuen:

—Zenbat mendi daude? —mendiak intxaur aleak bezala konta zitezkeela pentsatuz. Edota:

—Zenbat kale daude?

—Zenbat herri? —umeek helduei egiten dizkien, hauen ustez, zentzugabeko galdera amaiezinetan.

Baina guretzat ez zen zentzugabekeria. Jakin egin behar genuen, jakin zer zegoen «harantzago». Erantzuna beti berdintsua izaten zen:

—Mendiak diozu? Asko

—Zenbat kale? Asko

Edo okerrenean:

—Egon zaitez isilik txorakeriarik galdetu gabe eta buka ezazu afaria

Edo bazkaria, edo joan zaitez berehala ohera edo beste antzeko zerbait, honez gero konturaturik egongo baitzarete helduek oso zehaztasun gutxi izaten dutela haurrekin hitz egiterakoan, eta pazientzia berriz are gutxiago.

«Asko, asko» entzuten genuen, baina zenbat zen asko? Zirudienez, ez ziren konturatzen guretzat «asko» esatea ezer ez esatearen ordekoa zela. Asko ziren bi kutxarakada azukre kafesnetan, asko dozenerdi bat kanika poltsikoan, asko sagarrak otarrean eta asko belar izpiak mandioan,... Nola jakin zenbat ziren asko?

Gogoratzen dut amona zenari galdetu niola zenbat ziren asko, eta hark hamarretik gora askotzat jo behar zela erantzun... Horrela, azkenean, jakin nuen zerbait gehiago: asko hamaika zela. Hamaika gauza berri ikasten da haurtzaroan!...

Baina beldur naiz umetako gauzak kontatzen edo idazten, berdin dio, hasten naizenean, ez ote naizen neu ere umetzen eta ez ote ditudan gauzak behar bezala eta behar duten koherentziaz kontatzen. Zera esan nahi dut, ikustatutako kaleak eta pertsonak nire baitan bakarrik bizi direla, eta lehen ume zen hark, gaur ezin dituela ez heldu bezala ikusi, ez ume bezala idatzi. Baina zer egin? Hor dantzan dabiltzan oroimen horiek ateratzen saiatuko naiz, idazten ez zekien ume hark ikusten ez dakien heldu honi laguntza eskainiko dion itxaropenetan.

Bidea bi murru luzeekin hesitua zegoen, eta murru horietan zeuden ateetatik alboetako baratzetara sartzen zen, bai, baratza artean zegoen gure mundutxoa. Ate haiek zituzten giltzak itxuragabe handiak ziren. Giltza erraldoi bezala gogoratzen ditut behintzat. Baina handia, benetan handia, herri aldeko muturrean zegoen atea zen: beste guztiak bezalako lau izango zen zabalean etá neurtezina goieran. Behetik begitura eta zapi berde ikaragarri bat bezala ikusten genuen. Noizean behin, herritik kamioi handi bat etortzen zen egurrez punta puntaraino beterik, irekitzen zuten atea eta barrura sartzen zuten, barneko txokoren bat ikusteko apenas denborarik eman gabe begira geundenoi.

Leku misteriotsua zen hura. Arriskutsua ere izan zitekeela pentsatzen genuen. Izan ere, atearen ondoan bazen goiko kaminora pareta artean, estu eta mehar, igotzen zen karkabera edo labor bidexka bat. Horrelaxe ezagutzen zuten denak karkabera edo laburbide izenarekin, baina gure belarri hezigabeak laster aldatu zuten azken izen hori lapurbidea osatuz eta ez dago zer esanik nolako errespetua genion bidexka kaxkar hari...

Munduaren beste ertzean, trenbideko zubia zegoen. Han babesten ziren ijitoak urtean hiru edo lau aldiz gure mundura egiten zituzten bidaia haietan. Hara biltzen eta han aritzen ziren lanean katxarrero gailegoak, euri egunetan batez ere, morriñak edo oroiminak, al dakit nik, jota zeudela esanaz. Asko etortzen ziren, txorroskileroak batez ere, firilifi-firilifa txistu joz, baina denetatik maizen etortzen zirenak Xulio eta bere anaia ziren.

Xulio iristen zen bakoitzean festatxo bat izaten genuen auzoko, kaleko umeak. Ez zitzaion sekula faltako ipuin edo kontagai bat. Nik neuk ez dakit oraindik nola arraio ulertzen genituen gizon irrifartsu hark gailegoz jositako euskara gaiztoan kontatzen zizkigun kontakizun eta historiak. Ez dakit telepatia arazoa zen, ala zer arraio, baina Xulio gure mundura jaisten zen bezain pronto etxetako eltze eta marmita zaharrekin batera han joaten ziren ume eta umekondo guztiak haren atzetik

ipuin-gose...

Beste edozein gauza garrantzitsutan bezala, zeremonia edo errito bereziak egin behar izaten ziren: Xulio inguratu eta errespetuzko isiltasunean egon ingude gainean ipurdiz gora jarritako eltzeari mailukadak nola ematen zizkion ikusi, begiak zabaldu hitzik gabeko erregu luze batean, eta egon...

—Rapaciños! —esango zuen halako batean eta horrek bide ematen zigun irrifar bat egiteko eta ipuina hurre zegoela jakiteko.

Horrelakoak ziren gauzak gure munduan, horrelaxekoak gutxi gorabehera, kristal lainotu batetatik bezala ikusten baitut orain, hain txikia zen! Zer kontatzen zigun Xuliok? Nola ulertzen genion?... Ez dakit. Ez dakit «Zazpi gelako hodeitako etxea» hark kontatutakoa den, ez dakidan bezala neuk asmatutako denez, edo beste nonbait entzuna dudan, edo... denetik pixkat nahastua den, baina esan dezakedana ipuin hori Xuliorekin elkartua dagoela nire baitan eta gogoratzen, kontatzen, idazten ari naizen bakoitzean ikus dezakedala nire aurrean, irrifartsu, eltze ipurdiari errematxeak ipiniz aluminozko perratxikiak erabiliz, arandela berriak erostea baino merkeago irtetzen zitzaiola haiek jartzea esanaz eta eltzeak urte luzez iraungo zuela oraindik halako konponketa egin ondoren auzoko emakumeren bati garantizatuz.

Garapena: Dijitalidadea SL